Ελληνισμός μαχόμενος

Contents Note: ΠΡΟΛΟΓΟΣ -- 1. ΗΣΥΧΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΖΗΛΩΤΕΣ - Πνευματική ακμή και κοινωνική κρίση στον Βυζαντινό 14ο αιώνα. (Πρώτη μορφή δημοσίευσης στον "Οικονομικό Ταχυδρόμο" - αφιέρωμα: Κρίσεις και Πρόοδος, φ. 22, 3 Ιουνίου 1993, σ. 123-132) -- 2. ΤΟ '21 ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ - Αμφισβητήσεις και επακριβώσεις (Πρώτη δημοσίευση στο περιοδ. ΕΚΚΛΗΣΙΑ, 1993, σ. 127 ε.ε.) -- 3. Ο "ΕΥΡΩΠΑΪΣΤΗΣ" ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: Ερμηνευτική προσέγγιση -- 4. ΤΟ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΟ ΚΑΙ Η ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ -- 5. Ο ΤΕΚΤΟΝΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ (Άγνωστο αντιρρητικό έργο του Κωνσταντίνου Τυπάλδου-ιακωβάτου). (Πρώτη δημοσίευση στο περιοδ. ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, 1989, σ. 22-42) -- 6. Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ (1848/50-1870) ΚΑΙ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ-ΡΩΜΑΙΟΚΑθΟΛΙΚΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ ΤΟΝ ΙΘ' ΑΙΩΝΑ (πρώτη δημοσίευση στον τόμο: ΜΝΗΜΗ ΙΩΑΝΝΟΥ Ε. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ, Θεσσαλονίκη 1992, σ. 409-440) -- 7. ΚΩΝΣΤ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΙΤΩΦ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΛΛΑΔΙΚΟΥ ΑΥΤΟΚΕΦΑΛΟΥ (Πρώτη δημοσίευση στον τόμο: ΦΙΛΙΑ εις Κων. Μπόνην, Θεσσαλονίκη 1989, σ. 355-383) -- 8. Η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΒΡΑΪΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΩΤΑΤΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Δημοσιεύεται στον τιμητικό τόμο προς τον Καθηγ. κ. Δαμ. Δόϊκο) -- 9. Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΗΣ ΧΑΛΚΗΣ (Πρώτη δημοσίευση στο περιοδ. "Η καθ' ημάς Ανατολή", τ. 2 (1994) -- 10. ΕΝΑ ΑΝΕΚΔΟΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ (1821-1889) (Πρώτη δημοσίευση στον τιμητικό τόμο για τον ιστορικό κ. Κων. Τριαντάφυλλου, Πάτραι 1990, σ. 147-162) -- 11. Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟ 1962 ΚΑΙ ΤΟ ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ (Πρώτη δημοσίευση στα ΠΡΑΚΤΙΚΑ του Συνεδρίου: "Πανεπιστήμιο: Ιδεολογία και Παιδεία", Αθήνα 1989, σ. 289-298) -- 12. ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ (Πρώτη δημοσίευση στο περιοδ. ΕΚΚΛΗΣΙΑ, 1993, σ. 127 ε.ε.) -- 13. Η ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΗΜΕΡΙΝΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΩΝ (Πρώτη δημοσίευση στον τόμο: ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΝ επί τω χρυσώ Ιωβηλαίω Ιερωσύνης του Μητροπολίτου Πατρών Νικόδημου, Αθήναι 1989, σ. 439-452).

Summary or Abstract: Σ' όλη την ιστορική του πορεία ο Ελληνισμός δίνει συνεχώς μια μάχη. Αμύνεται εναντίον εκείνων, που επιβουλεύονται όχι μόνο την ιστορική του ύπαρξη, αλλά προ πάντων την πολιτιστική και πνευματική ιδιαιτερότητά του. Διότι χωρίς τη δεύτερη η πρώτη είναι χωρίς νόημα. Αμύνεται στα πεδία των μαχών, όταν δεχθεί ιταμή επίθεση, αμύνεται όμως και στο χώρο του πνεύματος. Αυτή η πνευματική άμυνα είναι το κριτήριο της ζωτικότητας και ακμής του. Η πολιτική ή οικονομική του δύναμη, τα γεωγραφικά σύνορά του, αντίθετα με άλλους λαούς, έχουν για τον Ελληνισμό δευτερεύουσα σημασία. Αυτό που πρωτεύει γι' αυτόν είναι η διατήρηση της συλλογικής του συνειδήσεως ως καθολικού φρονήματος, η συνέχεια της ιστορικής ταυτότητάς του και της ηγετικής -πνευματικά- θέσης του στην ιστορία. Στα πεδία αυτών των πνευματικών μαχών ο Ελληνισμός, αρχαίος ή νεώτερος, ειδωλολατρικός ή ορθόδοξος, έχει καταγάγει νίκες περίλαμπρες, που συνθέτουν το μεγαλείο και τη δόξα του. Σ' αυτό δε το χώρο είναι ακριβώς, που και σήμερα κρίνεται η συνέχειά του.
Κάποιες χαρακτηριστικές στιγμές της πνευματικής αυτής διαπάλης του Ελληνισμού αναλύονται στις επόμενες σελίδες. Δεκατρείς μελέτες του συγγραφέα, γραμμένες από διάφορες προκλήσεις, επικεντρώνονται στην ίδια προβληματική και γι' αυτό ήταν δυνατή και η συναγωγή τους υπό ένα τίτλο σ' αυτό τον τόμο. Στη μεγαλύτερη έκτασή τους αναφέρονται στους τελευταίους δύο αιώνες του ιστορικού μας βίου και ενσαρκώνουν την προβληματική του Γένους μας στη συνάντησή του με ξένους λαούς, ξένα ρεύματα και ιδέες, που επίμονα εισβάλλουν στο σώμα του, προκαλώντας δημιουργικά τη συνείδησή του. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)