Σταθμοί της ρωσικής θεολογίας

Notes Pertaining to Title and Statement of Responsibility: Μετάφραση του: Ways of Russian Theology, Part One.

Contents Note: ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ -- ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ -- ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ -- Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΡΩΣΙΚΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΙΣΜΟΥ -- 1. Εισαγωγή -- 2. Η ειδωλολατρική περίοδος -- 3. Το βάπτισμα της Ρωσίας -- 4. Δεύτερη "νοτιοσλαβική" επίδραση, ερημητική αναγέννηση, Ιβάν Γ' και η Δύση -- 5. Οι Ιουδαΐζοντες -- 6. Ιωσηφίτες Γέροντες της "ερήμου" πέρα από το Βόλγα και Μάξιμος ο Γραικός -- 7. Ο μητροπολίτης Μακάριος και η Σύνοδος των Εκατό Κεφαλαίων -- ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ -- ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ -- 1. Η Ορθοδοξία στη Δυτική Ρωσία -- 2. Αρτέμιος και Kurbskii -- 3. Ο κύκλος Ostrog και η Βίβλος -- 4. Κωνσταντίνος Ostrozhskii -- 5. Η ένωση της Βρέστης, "Αδελφότητες", η μονή των Σπηλαίων του Κιέβου -- 6. Η κίνηση της Ουνίας -- 7. Ο μητροπολίτης του Κιέβου Πέτρος Μογίλας -- 8. Η Ορθόδοξη Ομολογία -- 9. Η Ακαδημία του Κιέβου -- 10. Η ψευδομόρφωση της ορθόδοξης σκέψης -- ΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΕΚΑΤΟΥ ΕΒΔΟΜΟΥ ΑΙΩΝΑ -- 1. Εισαγωγή -- 2. Διόρθωση των βιβλίων -- 3. Πατριάρχης Νίκων -- 4. Το Σχίσμα -- 5. Κιεβική παιδεία στη Μοσκοβία -- 6. Συμπέρασμα -- ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ -- Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ -- 1. Ο χαρακτήρας των μεταρρυθμίσεων του Πέτρου -- 2. Ο Πνευματικός Κανονισμός -- 3. Θεοφάνης Prokopovich -- 4. Οι εκκλησιαστικές σχολές του δέκατου όγδοου αιώνα -- 5. Προτεσταντικός σχολαστικισμός -- 6. Η ρωσική μασονία -- 7. Η αναγέννηση του ρώσικου μοναχισμού -- ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ -- ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑ -- 1. Εισαγωγή -- 2. Ο Αλέξανδρος Α', ο πρίγκιπας Α.Ν. Golitsyn, η εμφάνιση του ευσεβισμού -- 3. Η αναβίωση της ρωσικής μασονίας -- 4. Αναδιοργάνωση των εκκλησιαστικών σχολών 1805 - 1814 -- 5. Η ρωσική Βιβλική Εταιρεία -- 6. Μετάφραση της ρωσικής Βίβλου -- 7. Επιστροφή στο σχολαστικισμό -- 8. Ο μητροπολίτης Φιλάρετος Μόσχας -- 9. Η θεολογία στις αναδιοργανωμένες εκκλησιαστικές σχολές -- 10. Η ηθικο-ορθολογιστική σχολή -- 11. Εκκλησία και Πολιτεία στην εποχή του Νικολάου Α' -- 12. Συμπέρασμα -- ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ -- Σημειώσεις στο Πρώτο Κεφάλαιο -- Σημειώσεις στο Δεύτερο Κεφάλαιο -- Σημειώσεις στο Τρίτο Κεφάλαιο -- Σημειώσεις στο Τέταρτο Κεφάλαιο -- Σημειώσεις στο Πέμπτο Κεφάλαιο.

Summary or Abstract: Η προσωπικότητα και το έργο του π. Γεωργίου Φλορόφσκυ ήταν ήδη γνωστά στον τόπο μας, πολύ πριν αρχίσει η προσπάθεια μετάφρασης και έκδοσης των "απάντων" του στα ελληνικά. Γι' αυτό και η κυκλοφορία των πρώτων τόμων της σειράς χαιρετίστηκε με ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Αυτή ή θετική αντίδραση ενθάρρυνε τη συνέχιση της προσπάθειας, που μ' αυτόν τον πέμπτο τόμο εγκαινιάζει το καθαρά Ιστορικό έργο του μεγάλου ορθόδοξου διανοητή. Το κείμενο του π. Γεωργίου Φλορόφσκυ, "Σταθμοί της ρωσικής θεολογίας", είναι μια λεπτομερής ανάλυση της πορείας του ρώσικου Χριστιανισμού. Το έργο χαρακτηρίζεται από ένα ρωμαλέο δυναμισμό που αντανακλά την ευαισθησία, αλλά και την αντικειμενικότητα του συγγραφέα του. Εδώ ο Ιστορικός Φλορόφσκυ επιχειρεί μια τολμηρή ανατομία όχι απλά της ιστορίας της ρωσικής Εκκλησίας, αλλά ιδιαίτερα της ρωσικής ψυχής που αγωνιά και αγωνίζεται να απελευθερωθεί από τις δεσμεύσεις και τις αναστολές της. Από μια τέτοια ανατομία διαφαίνονται τα πιο σημαντικά γνωρίσματα της ρωσικής συνείδησης, δηλαδή τα σχίσματα, οι διακοπές της συνέχειας, οι εύκολοι επηρεασμοί, η υπερβολική ευαισθησία, ο συχνά ξέφρενος μυστικισμός και πιο πολύ μια αμφίρροπη ονειροπόληση για καθετί το φανταχτερό ή φανταστικό. Είναι μια σειρά μεταπτώσεων που σφράγισαν την πορεία του Χριστιανισμού στο ρωσικό εθνικό χώρο και γέννησαν το φαινόμενο της ρωσικής Ορθοδοξίας. Οι "Σταθμοί της ρωσικής θεολογίας" είναι ένα έργο εξελικτικής εμβάθυνσης στα μεγάλα γεγονότα που οριοθέτησαν τη διαμόρφωση της ορθόδοξης ρωσικής σκέψης. Παρακολουθούν από κοντά τα βήματα του ρώσικου λαού και επιχειρούν να ερμηνεύσουν όλες τις ψυχικές και συγκινησιακές αντιδράσεις του από την παλιά ειδωλολατρική περίοδο μέχρι σήμερα. Έτσι ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να συνοδεύσει το συγγραφέα σε μια συναρπαστική περιήγηση και ταυτόχρονα να παρακολουθήσει την ακριβή ανάλυση όλων των παραγόντων που σημαδεύουν τους σταθμούς της ρωσικής θεολογίας. Σ' αυτήν την αναδρομή διευκρινίζονται οι αιτίες που οδήγησαν στην κρίση του ρώσικου βυζαντινισμού και επίσης οι προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες η ρωσική Ορθοδοξία ορθώθηκε για αναμέτρηση με τη δυτική διανόηση και θεολογία. Η κριτική των αντιφάσεων του δέκατου έβδομου αιώνα είναι η επόμενη φάση στην πορεία της αναδρομής, που εύλογα οδηγεί στην πιο κρίσιμη καμπή της εθνικής ιστορίας της Ρωσίας, την περίοδο των μεταρρυθμίσεων του Μεγάλου Πέτρου. Από τη στιγμή αυτή και μετά μια σειρά δυτικών επιδράσεων θα επιβάλει στη ρωσική θεολογία τον πειρασμό του σχολαστικισμού και στην ευσέβεια της διανόησης τον τεκτονικό συγκρητισμό. Μόνη διέξοδος θα απομείνει η αναβίωση του μοναχισμού, η αναδιοργάνωση των εκκλησιαστικών σχολών και των σεμιναρίων και βέβαια η αναθέρμανση της λαϊκής θρησκευτικότητας μέσα από γνήσιες αναφορές στη λειτουργική πράξη και γενικά στην εκκλησιαστική παράδοση. Τη στροφή αυτή χαρακτηρίζει ο συγγραφέας ως επιστροφή στις ρίζες και αγώνα για αληθινή θεολογία. Το κείμενο του τόμου κλείνει με τα γεγονότα που παρακολουθούν την πορεία της ορθόδοξης ρωσικής σκέψης μέχρι το τέλος του δέκατου ένατου αιώνα, γι' αυτό και αποτελεί το πρώτο μέρος του έργου, "Σταθμοί της ρωσικής θεολογίας". Το δεύτερο μέρος, που θα ακολουθήσει, περιλαμβάνει τα γεγονότα του αιώνα μας, μέσα από τις δραματικές εξελίξεις που οδήγησαν τη σύγχρονη ρωσική θεολογία αρχικά σε αδιέξοδο και τελικά σε θριαμβική έξοδο στο σύγχρονο δυτικό χριστιανικό κόσμο. (Από τον πρόλογο της έκδοσης)