Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η εποχή του

Notes Pertaining to Title and Statement of Responsibility: Θερμές ευχαριστίες για την προσφορά του φωτογραφικού υλικού οφείλονται στο Μουσείο Μπενάκη, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών "Ελ. Κ. Βενιζέλος" (Χανιά), τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη και το Ε.Λ.Ι.Α.

Contents Note: τ. Α΄: Πρόλογος, Θ. Βερέμης - Η. Νικολακόπουλος -- ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ ΚΡΗΤΗ -- Από τον ξεσηκωμό του 1866 στην Κρητική Πολιτεία, Λ. Μακράκη -- Η καταγωγή του Βενιζέλου -- Η επιστροφή στην Κρήτη -- Οργανικός Νόμος του 1868 - Σύμβαση της Χαλέπας, Λ. Καλλιβρετάκης -- Η "κρεμμυδοεπανάσταση" του 1889 -- Η πορεία προς την αυτονομία, Λ. Μακράκη -- Η εξέγερση στο Ακρωτήρι -- Μεταξύ αυτονομίας και Ένωσης -- Η παραχώρηση της αυτονομίας, Λ. Καλλιβρετάκης -- Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ -- Το συντηρητικό Σύνταγμα του 1899, Λ. Μακράκη -- Ο πρίγκιπας Γεώργιος: η άλλη πλευρά του Θερίσου, Μ. Μυλωνάκης -- Θέρισο: Η σκηνοθετημένη εξέγερση -- Η πορεία προς την Ένωση, Λ. Καλλιβρετάκης -- Ο ΒΕΝΙΖΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ -- Το κίνημα στο Γουδί ανοίγει το δρόμο στον Βενιζέλο, Θ. Βερέμης -- Ο Βενιζέλος και ο θεσμικός εκσυγχρονισμός της χώρας, Ν. Αλιβιζάτος -- Η αγροτική και η βιομηχανική πολιτική, Κ. Κωστής -- Η εξωτερική πολιτική του Βενιζέλου, 1910 - 1912, Ε. Γαρδίκα-Κατσιαδάκη -- Άμυνα και εξωτερική πολιτική -- Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, Ε. Γαρδίκα-Κατσιαδάκη -- Ο Α' Βαλκανικός πόλεμος -- Ο Β' Βαλκανικός πόλεμος και η συνθήκη του Βουκουρεστίου -- Το οικονομικό κόστος των Βαλκανικών πολέμων, Κ. Κωστής -- Ιδεολογικές και πολιτικές συντεταγμένες, Θ. Διαμαντόπουλος -- Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΙΧΑΣΜΟΣ -- Η έκρηξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, Γ. Στεφανίδης -- Η σύγκρουση Βενιζέλου-Κωνσταντίνου, Γ. Θ. Μαυρογορδάτος -- Το "κράτος των Αθηνών" και το "κράτος της Θεσσαλονίκης", Γ. Θ. Μαυρογορδάτος -- Η Αγροτική μεταρρύθμιση, Κ. Κωστής -- Η σύγκρουση με την Εθνική Τράπεζα, Κ. Κωστής -- Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, Γ. Στεφανίδης -- Το δημοσιονομικό πρόβλημα, Κ. Κωστής

Contents Note: τ. Β΄: ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΕΒΡΕΣ ΣΤΗ ΛΟΖΑΝΝΗ -- Η δημιουργία της Μεγάλης Ελλάδας, Γ. Στεφανίδης -- Ο Βενιζέλος αντιμέτωπος με τα επεισόδια στη Σμύρνη, Μ. Ρεπούση -- Οι εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, Γ. Θ. Μαυρογορδάτος -- Η Μικρασιατική περιπέτεια, Γ. Γιαννουλόπουλος -- Ο διακανονισμός της Λωζάννης, Γ. Γιαννουλόπουλος -- Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΑΠΩΝ-ΠΑΡΩΝ -- Η εφήμερη πρωθυπουργία, Θ. Βερέμης -- Η περίοδος της απουσίας 1924-1927, Σ. Ριζάς -- Η μετάφραση του Θουκυδίδη, Π. Μ. Κιτρομηλίδης -- Δημήτριος Λαμπράκης, Β. Μαθιόπουλος -- Η επιστροφή στην Κρήτη, Σ. Ριζάς -- Η ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΡΑΕΤΙΑ -- Η επάνοδος στην εξουσία, Ν. Μαραντζίδης -- Η ψήφος των γυναικών, Δ. Σαμίου -- Οι επιλογές στην εξωτερική πολιτική, Ευ. Χατζηβασιλείου -- Η ελληνοτουρκική προσέγγιση στις τουρκικές εφημερίδες, Ντ. Ντεμίροζου -- Κύπρος 1931: τα "Οκτωβριανά", Ευ. Χατζηβασιλείου -- Το στοίχημα της οικονομίας: Αντιμέτωποι με τη διεθνή οικονομική κρίση, Κ. Κωστής -- Η πορεία προς την πόλωση, Ν. Μαραντζίδης -- Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΑΞΗ -- Ο αντιβενιζελισμός στην εξουσία, Ι. Κολιόπουλος -- Η δολοφονική απόπειρα της Λεωφόρου Κηφισίας, Η. Νικολακόπουλος -- Η διαφωνία του Βενιζέλου, Ευ. Χατζηβασιλείου -- Το κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935, Ι. Κολιόπουλος -- Ο θάνατος, Η. Νικολακόπουλος -- Γενεαλογικό δένδρο οικογένειας Βενιζέλου -- Βασική Βιβλιογραφία -- Ευρετήριο κύριων ονομάτων

Summary or Abstract: "Στο πλατύ του πέταγμα δεν μπορέσαμε να τον ακολουθήσουμε. Ήταν πάρα πολύ μεγάλος για μας. Μας πήγαινε στην Πόλη, και μας οι δυνάμεις μας τσάκισαν στις πύλες της. Ούτε οι φίλοι του τον κατάλαβαν τον πήραν για κομματάρχη, και αυτός ήταν εθνάρχης."
Από τα θαυμαστικά αυτά σχόλια της Πηνελόπης Δέλτα ως την περιφρόνηση του Ίωνα Δραγούμη που τον χαρακτήριζε "επαρχιώτη δικηγόρο", απουσιάζει -και δεν μπορούσε παρά να απουσιάζει- η ψύχραιμη αξιολόγηση, σε μια εποχή που ο μεγάλος διχασμός είχε τραυματίσει βαθύτατα την ελληνική κοινωνία.
Σήμερα ο Ελ. Βενιζέλος απολαμβάνει τη γενική αποδοχή που δεν γνώρισε στο βιολογικό του βίο. Πόσο οικεία υπήρξε όμως για τους Έλληνες η μορφή αυτού του πολιτικού με το αριστοκρατικό παρουσιαστικό που παρέπεμπε μάλλον σε δυτικοευρωπαίους παρά σε Έλληνες πολιτικούς; Η πλούσια ιστοριογραφική παραγωγή που αναπτύχθηκε τις τρεις τελευταίες δεκαετίες στάθηκε κυρίως στο έργο των βενιζελικών κυβερνήσεων, τα οικονομικά και κοινωνικά φαινόμενα, τη μεταμόρφωση της Ελλάδας. Το υποκείμενο ωστόσο, ιδίως όταν πρόκειται για μια φυσιογνωμία όπως ο Ελ. Βενιζέλος, εισβάλλει στον πολιτικό βίο για να θυμίσει ότι οι χαρακτηριολογικές ιδιοτυπίες ενός ισχυρού πολιτικού αφήνουν τα ίχνη τους, όχι μόνο στη βραχεία αλλά και στη μακρά διάρκεια. Αυτή την κρίσιμη διάσταση επιχειρεί να αναδείξει η παρούσα βιογραφία του Ελ. Βενιζέλου.
Οι μελετητές του Βενιζέλου συμφωνούν ότι υπήρξε αριστοτέχνης στην πραγματοποίηση του εφικτού και γι' αυτό προσπαθούσε πάντοτε να μη το θυσιάζει για το ιδεώδες. Μιλώντας στη Βουλή τέσσερα χρόνια πριν από το θάνατό του είχε συνθέσει ο ίδιος, με πυκνότητα και διαύγεια, τον επικήδειό του: "Ο προκείμενος νεκρός ήτο ένας αληθινός άνδρας, με θάρρος μεγάλο, με αυτοπεποίθησιν και δι' εαυτόν και δια τον λαόν, τον οποίον εκλήθη να κυβερνήση. Ίσως έκαμε πολλά σφάλματα, αλλά ποτέ δεν του απέλειψε το θάρρος, ποτέ δεν υπήρξε μοιρολάτρης, διότι ποτέ δεν επερίμενε από την μοίραν να ιδή την χώραν την προηγμένην. Αλλά έθεσε εις την υπηρεσίαν της όλον το πυρ που είχε μέσα του, κάθε δύναμιν ψυχικήν και σωματικήν". (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)