Ιστορία της ιεράς βασιλικής, πατριαρχικής και σταυροπηγιακής μονής Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου Χουτουρά της κατά την Χαλδίαν

Summary or Abstract: Η περιφανεστάτη Χαλδία, η δεξαμενή αύτη του Ελληνισμού εν Ευξείνω Πόντω, εσεμνύνετο δια την άχρι του επαράτου εκπατρισμού λειτουργίαν είκοσι ιερών μοναστηρίων, επτά ανδρώων και δεκατριών γυναικείων. Τα ενδιαιτήματα ταύτα της ευσεβείας των αοιδίμων προπατόρων ημών ανεδείχθησαν κιβωτοί σωτηριωδέσταται εν καιροίς και χρόνοις χαλεποίς, διασώσαντα την αμώμητον Ορθόδοξον πίστιν και τόν εθνισμόν των πατέρων ημών. Μεταξύ αυτών συγκαταριθμείται και η πλησιόχωρος τη πρωτευούση της Χαλδίας Αργυροπόλει Ιερά και Σεβασμία Βασιλική, Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή μονή του Αγίου Ενδόξου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του τροπαιοφόρου, επωνυμουμένη Χουτουρά εκ του πλησιοχώρου χωρίου. Η μονή ανέδειξεν άνδρας ουκ ευκαταφρονήτους, ιδία εν τη ζοφερά εποχή της οθωμανικής δουλείας, διακριθέντας δια την αγίαν των βιοτήν, την προς τα γράμματα έφεσιν και την εν τοις πέριξ σύστασιν ελληνικών σχολείων. Εξ αυτής παρέλαβεν η Εκκλησία ικανωτάτους ιερομονάχους, αναβιβάσασα αυτούς εις περιβλέπτους αρχιερατικούς θρόνους του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Πατριαρχείου Αντιοχείας, οίτινες δια της θεοφιλούς και εθνωφελούς των πολιτείας ετίμησαν την Εκκλησίαν και το Γένος. Περί της Ιεράς ταύτης μονής ουδέν αυτοτελώς εγράφη, ειμή μόνον σποραδικώς εις μελέτας ιστορικάς και τοπογραφικάς περί της Χαλδίας. Ο αείμνηστος διδάσκαλος Γεώργιος Θ. Κανδηλάπτης (Κάνις), (Αργυρόπολις 1881 - Αλεξανδρούπολις 1971), κατά Μάιον του 1907 εδέχθη την προτροπήν του τότε καθηγουμένου της μονής αρχιμανδρίτου Ανθίμου Μαζμανίδου του Σανταίου και ανέλαβε την εκπόνησιν της καταγραφής της ιστορίας του ιερού τούτου σκηνώματος, αποπερατώσας αυτήν εν Ρωμανοπόλει (Ερζιτζάν), όπου υπηρέτει ως διδάσκαλος κατά τα έτη 1907-1908. (Από τον πρόλογο του Σεβ. Μητρ. Δράμας κ. Παύλου)