Σπουδή στον Γρηγόριο Νύσσης

Internal Bibliographies/Indexes Note: Περιέχει ευρετήριο κυρίων ονομάτων.

Contents Note: ΠΡΟΛΟΓΟΣ -- ΜΕΡΟΣ Α: ΜΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ - ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ -- Προς μία αρχική οριογράμμιση του ζεύγους "ελευθερία - αναγκαιότητα" -- Προς μία αρχική υπέρβαση της αναγκαιότητας -- Προς μία αρχική ανάγνωση του κριτηρίου της συλλογικότητας -- Η αναστοχαστική διάκριση ως όρος διάρθρωσης των εσωτερικών διεργασιών -- Το πρόσωπον ως έκσταση προς το φυσικό και το κοινωνικό περιβάλλον -- Η διαλεκτική καλού - κακού στο πλαίσιο του κοινωνείν -- Οι ανθρωπολογικές διαλεκτικές αντιθέσεις -- Προς την υπέρβαση των αντιφάσεων -- Η θυσία ως συνειδητή επιλογή -- Η ελλογότητα ως προσωπική συνθήκη -- ΜΕΡΟΣ Β: ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ "ΟΥΣΙΑ - ΠΡΟΣΩΠΟΝ". ΜΙΑ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΣΕ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΗΣ -- Γενικές επισημάνσεις -- Προσωπική ταυτότητα ή ετερότητα; -- Η ταυτότητα και η ετερότητα εντός του ορίζοντα των φυσικών διαμορφώσεων και του χρόνου -- Το πρόσωπον ως αυτογνωσία και ως αυτοπραγμάτωση -- Η εαυτότητα ως υπερβατική των σχηματοποιήσεων -- Το πρόσωπον έναντι των κοινωνικών παθογενειών -- Η συνάντηση της πίστης με τον ορθολογισμό -- Η πορεία από το οντολογικό προς το υπαρξιακό -- Η ύλη ως όρος συνάντησης του υπερφυσικού με το φυσικό -- Η συνάντηση της ελευθερίας με το αυτεξούσιο δια της μεσολάβησης της φύσης -- Η διαφοροποίηση του ανθρώπου από την υπόλοιπη κτίση -- Η λογική πλαισιώνει την οντολογία -- Το πρόσωπον στην ερευνητική διαύγασή του -- Προς τη συγκρότηση μιας διαλογικής θεωρίας -- Το πρόσωπον και η εξελικτική πορεία του -- Οι θεολογικές θεμελιώσεις του προσώπου και το ερώτημα περί των οριογραμμίσεων -- Η συνάφεια του νοείν με το είναι -- Προς τη θεμελίωση της ελευθερίας -- ΕΝΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΟ ΣΤΑΣΙΜΟ -- ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ -- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ -- ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΚΥΡΙΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ.

Summary or Abstract: Η ευσύνοπτη πραγματεία του Γρηγορίου Νύσσης: Πως τρία πρόσωπα λέγοντες εν τη θεότητι ου φαμέν τρεις θεούς.
Προς τους Έλληνας από των κοινών εννοιών (Β.Ε.Π.Ε.Σ., τόμ. 68, σσ. 162-170) συνιστά, σύμφωνα με την ανάγνωσή μας, ένα κείμενο - σταθμό στην έρευνα επί των -θεολογικών- τριαδολογικών και των ανθρωπολογικών ζητημάτων. Πρόκειται για ένα σαφώς επιστημονικά θεμελιωμένο ερευνητικό εγχείρημα, το οποίο έρχεται να αξιοποιήσει τη σχετική χριστιανική παράδοση και να ανοίξει προσεκτικούς διαύλους επικοινωνίας με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία και, μάλιστα, καθ' όλη την ιστορική διαδρομή της. Με γεωμετρικά δομημένη σκέψη και με την επιχειρηματολογία να συνιστά όρον απαράβατον, ο Γρηγόριος αξιοποιεί το σύνολο του εννοιολογικού πλούτου που έχει ήδη διαμορφωθεί, τεκμηριώνει με εδραία συλλογιστική τη μετάβασή του από τη μία θεματική ενότητα στην επόμενή της και αναδεικνύει με σαφή τρόπο το μονοθεϊστικό -και βεβαίως το μονιστικό- παράδειγμα που υιοθετεί ο Χριστιανισμός. Συγχρόνως, απαντά στις ακραίες πολυθεϊστικές τάσεις του Νεοπλατωνισμού προβαίνοντας σ' έναν επιτυχή συνδυασμό της ενότητας - ταυτότητας της μίας θείας ουσίας με την διάκριση - ετερότητα των τριών θείων προσώπων, με τους όρους, βεβαίως, να χρησιμοποιούνται κατ' οικονομίαν και με σαφή την αίσθηση του αποφατισμού, τον οποίο συνδέει με ό, τι θα ορίζαμε ως θεολογικό ρεαλισμό. Μείζον, ωστόσο, ζήτημα είναι και ο τρόπος με τον οποίο ο Καππαδόκης ιεράρχης εφαρμόζει τα περί τριαδολογίας στα περί ανθρώπου ζητήματα. Προβάλλει με σαφή τρόπο τα κοινά στοιχεία και τις διαφορές ανάμεσα στο Εκείθεν και το Εντεύθεν χρησιμοποιώντας με προσοχή την αρχή της αναλογίας, με τις όποιες αμφισημαντότητες μπορούν να εφαρμοσθούν, αποκλείοντας με εδραία πορεία συλλογισμών το πανθεϊστικό παράδειγμα, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι η εν λόγω πραγματεία συνιστά θεμελιακό κείμενο για τη Χριστιανική Ανθρωπολογία, ικανό μέσα στη χρονική εξέλιξη να τροφοδοτεί οιαδήποτε σύγχρονη σχετική έρευνα. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)