Η Θεσσαλονίκη στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Contents Note: Περιεχόμενα:
Εισαγωγή -- ΟΙ ΔΥΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΩΣ ΠΡΟΑΝΑΚΡΟΥΣΜΑ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ -- ΟΙ ΔΙΩΓΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΤΟΥΡΚΙΑ - Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ -- Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΣΤΟ ΣΕΡΑΓΕΒΟ ΚΑΙ Η ΑΡΧΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΣΗ -- ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ -- Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΚΑΙ ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΜΑΣ -- ΔΥΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΣΚΑΦΗ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ -- ΜΕ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΥΣΤΡΙΑΚΩΝ ΣΤΗ ΣΕΡΒΙΑ -- Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗ ΣΕΡΒΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ -- ΒΑΛΚΑΝΙΚΕΣ ΖΥΜΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΡΩΣΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΩΝ -- Η ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΔΑΡΔΑΝΕΛΛΙΩΝ -- ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΔΥΟ ΠΑΡΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ -- ΑΥΣΤΡΙΑΚΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΚΑΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ -- Η ΣΕΡΒΙΑ ΚΑΤΑΡΡΕΕΙ -- Η ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΑΓΓΛΟΓΑΛΛΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ -- Η ΚΕΡΚΥΡΑ ΚΑΤΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΓΓΛΟΓΑΛΛΟΥΣ -- ΒΕΡΝΤΕΝ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Ή ΚΙΕΛΟ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ; -- ΣΥΜΜΑΧΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΠΕΡΙΞ -- ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΡΟΥΠΕΛ -- ΤΟ ΡΟΥΠΕΛ -- ΜΕΤΑ ΤΟ ΡΟΥΠΕΛ -- ΟΙ ΕΠΙΣΤΡΑΤΟΙ -- Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ "ΠΡΟΚΙΝΗΜΑΤΟΣ" ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΜΕ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ -- Η ΑΝΤΙΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ - ΚΑΤΑΣΚΟΠΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΚΟΠΕΙΑ -- Η ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ -- ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΗΣ -- Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ -- ΚΗΡΥΞΗ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΝΟΕΜΒΡΙΑΝΑ -- ΤΟ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΑΝΑΘΕΜΑ (12 / 25 Δεκεμβρίου 1916) -- ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΑΘΕΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΘΡΟΝΙΣΗ -- ΖΥΜΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟΥ 1917 -- ΟΙ ΟΥΣΣΑΡΟΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ -- ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ -- Η ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ -- ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΔΥΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΞΙΟΥ -- Η ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΣΗ ΤΟΥ 1917 -- ΑΝΤΙΠΕΙΘΑΡΧΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ -- ΑΝΟΙΞΗ 1918: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ - ΣΚΡΑ -- ΙΟΥΝΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1918 -- Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ ΤΟΥ 1918 -- Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΘΕΣΗ - Η ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΚΑΙ Η ΤΕΛΙΚΗ ΝΙΚΗ -- Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕ ΤΟ ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΥΛΑΙΑΣ -- Σημειώσεις -- Βιβλιογραφία.

Summary or Abstract: Όταν, κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου πολέμου, η Σερβία δέχθηκε την επίθεση των Αυστριακών, των Γερμανών και των Βουλγάρων, το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, η σημασία της πόλης ως σιδηροδρομικού κόμβου και η ιδιάζουσα γεωστρατηγική της θέση θεωρήθηκαν από την Αντάντ τόσο ευνοϊκοί, υπέρ της εν λόγω συμμαχίας, παράγοντες, ώστε οι Γαλλοβρετανοί χρησιμοποίησαν την πρωτεύουσα της Μακεδονίας ως προγεφύρωμά τους για αποστολή βοήθειας προς τους Σέρβους.
Έτσι, το φθινόπωρο του 1915, οι Αγγλογάλλοι αποβίβασαν στρατεύματα στην πόλη του Θερμαϊκού, παρά το ότι, εξορμώντας από εκεί, απέτυχαν, τελικά, να πραγματώσουν το σκοπούμενό τους. Μετέτρεψαν, εντούτοις τότε, τη Θεσσαλονίκη σε άριστα οργανωμένη πολεμική βάση και ισχυρό περιχαρακωμένο στρατόπεδο, με αποτέλεσμα, από τη στιγμή εκείνη, η πόλη να εστιάσει επάνω της το γενικότερο πολεμικό ενδιαφέρον.
Όταν το 1916 ο Βενιζέλος διαχώρισε τη θέση του από εκείνη του Κωνσταντίνου και μετέβη στη Μακεδονική πρωτεύουσα, όπου, σχηματίζοντας την προσωρινή κυβέρνηση και το κράτος της Θεσσαλονίκης, ενέταξε το τελευταίο στην Αντάντ, προέκυψε η ακόλουθη "ανάγκη", κατά τον Ν. Πετσάλη-Διομήδη: "να αποδειχθεί ότι η Ελλάς δεν είναι η Ελλάς του Κωνσταντίνου αλλά η Ελλάς της Θεσσαλονίκης". Στο ίδιο κλίμα κινούμενος και ο βενιζελικός συνεργάτης Εμ. Ρέπουλης βεβαίωνε τότε: "δεν ευρίσκεται πλέον η καρδιά της Ελλάδος εις τας Αθήνας. Εις την Θεσσαλονίκην ευρίσκεται [...] εντεύθεν θα αφορμηθή η ελληνική ελευθερία". Κατά τον αυτό τρόπο, όταν στις 30/10/1917 ο Γάλλος στρατηγός Ντε Μπουργκόν παρέδιδε σε ελληνικά χέρια εχθρικά πολεμικά λάφυρα, τόνιζε: "[...]. Το όνομα της περιμαχήτου ταύτης πόλεως θα είναι του λοιπού αναγεγραμμένον εις την ιστορίαν του στρατού της Ανατολής...".
Πράγματι, από τη Θεσσαλονίκη εξαπολύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1918 η συμμαχική αντεπίθεση εναντίον των Βουλγάρων, με συνέπεια, η ήττα που υπέστησαν τότε αυτοί στο Μακεδονικό μέτωπο, και εν συνεχεία στο ευρύτερο Βαλκανικό, να υποχρεώσει σε γενικότερη συνθηκολόγηση τους Κεντρικούς, αναγκάζοντας, ειδικότερα, τους Γερμανούς να συνομολογήσουν, σε έναν περίπου μήνα (στις 11/11/18), ειρήνη στο δυτικό μέτωπο.
Τέλος, στη Θεσσαλονίκη υπογράφηκε και η ανακωχή μεταξύ Συμμάχων και Βουλγάρων. Το σχέδιό της μάλιστα, αφού το σύνταξε ο ίδιος ο Κλεμανσώ, στάλθηκε από το Παρίσι στη Θεσσαλονίκη, όπου οι απεσταλμένοι της Σόφιας και ο Γάλλος στρατηγός Ντ' Εσπεραί συνυπέγραψαν: "Στρατιωτική Σύμβαση ρυθμίζουσα τους όρους αναστολής των εχθροπραξιών μεταξύ των Συμμαχικών δυνάμεων και της Βουλγαρίας, ισχύουσα από της 12ης ώρας της 30ης Σεπτεμβρίου 1918". (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)