Σταυροπήγια και εξαρχίες σε σχέση αλληλεξάρτησης

Internal Bibliographies/Indexes Note: Περιλαμβάνει βιβλιογραφικές παραπομπές (σ. [21]-49) και ευρετήριο.

Contents Note: Περιεχόμενα:
Εισαγωγή
Βιβλιογραφία-Συντομογραφίες
Α' ΜΕΡΟΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΩΣ ΤΟΥΣ ΝΕΟΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ
1ο κεφ.: Μια μονή ιδρύεται τον 14ο αιώνα
2ο κεφ.: Στη σκιά του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως (16ος αι.)
3ο κεφ.: Πατριαρχική εξαρχία: μια πρώτη μορφή αυτονομίας (17ος-18ος αι.)
4ο κεφ.: Από την εμπέδωση της αυτονομίας ως την κατάργηση (1803-1863)
5ο κεφ.: Οι οικισμοί της εξαρχίας: ένα ιστορικό περίγραμμα
Β' ΜΕΡΟΣ: Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ
1. Απαλλαγή της μονής από το δόσιμο προς το Πατριαρχείο (Ιαν. 1533)
2. Επικύρωση της απαλλαγής από το δόσιμο προς το Πατριαρχείο (1560/1561)
3. Επιβεβαίωση των σταυροπηγιακών δικαίων της μονής (Μάρτ. 1568)
4. Νέα επιβεβαίωση των σταυροπηγιακών δικαίων της μονής (1667)
5. Ένωση της εξαρχίας Γηρομερίου με την επισκοπή Βουθρωτού και Γλυκέος (1733-1734)
6. Ανάθεση της "επιστασίας" του χωριού Γηρομέρι σε λαϊκό (Σεπτ. 1745)
7. Επιβεβαίωση των σταυροπηγιακών δικαίων της μονής (Αύγ. 1759)
8. Ένσταση του εξάρχου Γεωργάκη Καλλιάρχη σχετικά με το ύψος του εξαρχικού δικαιώματος (Ιούλ. 1761)
9. Πιττάκιο προς τους χριστιανούς της εξαρχίας σχετικά με την αντικατάσταση του ηγουμένου (Αύγ. 1797)
10. Διορισμός του Κωνσταντίου ως ηγουμένου της μονής (Αύγ. 1797)
11. Εντολή προς τον μητροπολίτη Ιωαννίνων να εποπτεύσει την αντικατάσταση ηγουμένου (Αύγ. 1797)
12. Παράκληση στον Αλή πασά των Ιωαννίνων να συνδράμει στην αντικατάσταση ηγουμένου (Αύγ. 1797)
13. Εντολή προς τον μητροπολίτη Ιωαννίνων να αποκαταστήσει την υπόληψη του νέου ηγουμένου (Αύγ. 1797)
14. Μετατροπή της εξαρχίας Γηρομερίου σε επισκοπή (Μάιος 1800)
15. Ένωση των επισκοπών Παραμυθίας και Ιερομερίου σε μία επισκοπή (Ιούν. 1803)
16. Εντολή προς τους χριστιανούς της εξαρχίας για την εκλογή ηγουμένου-"αρχιερέα" (20 Νοεμ. 1807)
17. Ακύρωση της ένωσης των επισκοπών Ιερομερίου και Παραμυθίας και αποκατάσταση της εξαρχίας (Αύγ. 1809)
18. Εκχώρηση της εξαρχίας στον οφφικιάλιο του Πατριαρχείου Γεώργιο (Ιαν. 1821)
19. Εκλογή του ιερομονάχου Αγαθαγγέλου ως αρχιερέα-επιτρόπου στην εξαρχία (Ιαν. 1821)
20. Εντολή προς τους χριστιανούς του Παρακαλάμου σχετικά με υπόθεση της κυρα-Βασιλικής (16 Νοεμ. 1826)
21. Εντολή προς τον ηγούμενο του Γηρομερίου σχετική με την προηγούμενη υπόθεση (16 Νοεμ. 1826)
22. Εντολή προς τον ηγούμενο για την εξόφληση χρέους (31 Αύγ. 1830)
23. Ενημέρωση προς τον ηγούμενο σχετικά με την υπαγωγή της εξαρχίας στην εποπτεία του Νεοφύτου Άρτης (6 Ιαν. 1831)
24. Πιττάκιο προς τους χριστιανούς της εξαρχίας σχετικά με την υπαγωγή τους στην εποπτεία του Νεοφύτου Άρτης (6 Ιαν. 1831)
25. Ακύρωση της υπαγωγής της εξαρχίας στον Νεόφυτο Άρτης (11 Ιουλ. 1831)
26. Επιβεβαίωση της αυτονομίας της εξαρχίας (Ιούλ. 1831)
27. Ακύρωση του διορισμού του Νεοφύτου Άρτης ως "επόπτου" της εξαρχίας (2 Νοεμ. 1831)
28. Εντολή προς τον μητροπολίτη Ιωαννίνων Ιωαννίκιο να εποπτεύσει την εκλογή ηγουμένου (10 Μαρτ. 1839)
29. Πιττάκιο προς τους χριστιανούς της εξαρχίας σχετικά με την αποστολή του μητροπολίτη Ιωαννίνων Ιωαννικίου (10 Μαρτ. 1839)
30. Πιττάκιο προς τους χριστιανούς της εξαρχίας σχετικά με τον ηγούμενο Κοσμά (1 Απρ. 1852)
31. Συστάσεις προς τον ηγούμενο-επίτροπο της εξαρχίας Κοσμά (30 Απρ. 1852)
32. Επαναφορά του Κοσμά ως ηγουμένου και εξάρχου (8 Φεβρ. 1856)
33. Εντολή προς τον ηγούμενο-έξαρχο Κοσμά σχετικά με υπόθεση απαγωγής (27 Ιαν. 1861)
34. Εντολή προς τον ηγούμενο-έξαρχο Κοσμά σχετικά με υπόθεση κληρονομιάς (22 Μαρτ. 1861)
35. Εντολή προς τον ηγούμενο-έξαρχο Κοσμά για την εξόφληση χρέους της μονής (21 Αύγ. 1861)
36. Επιτίμιο για υπόθεση σφετερισμού κερδών εταιρείας (Μάρτ. 1862)
37. Νέα εντολή προς τον ηγούμενο-έξαρχο Κοσμά για την ίδια υπόθεση κληρονομιάς (24 Μαρτ. 1862)
38. Επίπληξη του ηγουμένου-εξάρχου Κοσμά για τη μη διευθέτηση της υπόθεσης κληρονομιάς (13 Ιουλ. 1862)
39. Εντολή προς τον ηγούμενο-έξαρχο Κοσμά σχετικά με υπόθεση κακοποίησης συζύγου (21 Σεπτ. 1862)
40. Κατάργηση της εξαρχίας Γηρομερίου (Ιούν. 1863)
Γ' ΜΕΡΟΣ: ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Γράμμα του πατριάρχη Γρηγορίου Ε' προς τους μπέηδες και αγάδες του Γηρομερίου [...]

Summary or Abstract: Το σταυροπήγιο και η πατριαρχική εξαρχία έχουν ως κοινή συνισταμένη την υπαγωγή τους στη δικαιοδοσία του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, την άμεση εξάρτηση και των δύο από την πατριαρχική εξουσία. Και στις δύο περιπτώσεις η μη υπαγωγή των μοναχών και των χριστιανών κατοίκων στον τοπικό ιεράρχη δημιουργεί ιδιαίτερες συνθήκες, και η περίπτωση της μονής Γηρομερίου προσέφερε το κατάλληλο έδαφος για τη μελέτη τους, δεδομένου ότι στην ιστορική της πορεία πέρασε και από τις δύο αυτές μορφές πατριαρχικής εξάρτησης. Το Γηρομέρι δεν υπήρξε αποκλειστικά σταυροπηγιακό μοναστήρι, αλλά από τις αρχές του 17ου αι. αποτέλεσε πατριαρχική εξαρχία, στην οποία υπάγονταν χριστιανικοί πληθυσμοί της γύρω περιοχής. Ο πατριάρχης εκχωρούσε κατά διαστήματα την εξαρχία Γηρομερίου σε φυσικά πρόσωπα, τα οποία εισέπρατταν από αυτήν ετήσιο εισόδημα με την ιδιότητα του καθολικού εξάρχου, ενώ την εκκλησιαστική διοίκηση ασκούσε συνήθως ο ηγούμενος του μοναστηριού.Μέσα από τη μελέτη των σωζόμενων πατριαρχικών γραμμάτων από την περίοδο 1533-1863, τα οποία έστειλαν οι κατά καιρούς πατριάρχες για να διευθετήσουν και να κατοχυρώσουν υποθέσεις και δίκαια της μονής και της εξαρχίας, αποκαλύπτεται με τρόπο ανάγλυφο η έντονη αλληλεπίδραση που αναπτύχθηκε στο πέρασμα του χρόνου μεταξύ της μονής και της τοπικής κοινωνίας των χριστιανών, ενώ έκδηλη είναι η αποδοχή από μέρους των χριστιανών κατοίκων ενός διοικητικού καθεστώτος με εξουσιαστική αρχή τον ηγούμενο του μοναστηριού, υπόλογο αποκλειστικά απέναντι στον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Τα κείμενα των σαράντα πατριαρχικών γραμμάτων, που στην πλειοψηφία τους ήταν ανέκδοτα ώς σήμερα, εκδίδονται σε κριτική έκδοση με σχόλια, ενώ παράλληλα δίνεται ένα ιστορικό περίγραμμα για τους οικισμούς της εξαρχίας Γηρομερίου. Στο Επίμετρο δημοσιεύονται τρία ακόμη κείμενα που αφορούν το Γηρομέρι.Το βιβλίο περιλαμβάνει, τέλος, γενικό ευρετήριο προσώπων, τόπων και όρων, πανομοιότυπα ορισμένων από τα εκδιδόμενα κείμενα καθώς και χάρτες της περιοχής. (από την εισαγωγή του βιβλίου)