Ο μοναχός Ιάκωβος Νεασκητιώτης (+1869) και το έργο του

General Notes: Περιέχει περίληψη στην αγγλική γλώσσα.

Internal Bibliographies/Indexes Note: Περιέχει βιβλιογραφία (σ. 761-818) και ευρετήριο (σ. 885-911).

Dissertation (Thesis) Note: Διατριβή (διδακτορική) - Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Θεολογική Σχολή. Τμήμα Θεολογίας, 2012.

Summary or Abstract: Στη μελέτη αυτή παρουσιάζεται μία σημαντική εκκλησιαστική προσωπικότητα του 19ου αιώνα, του λογίου Αγιορείτου μοναχού Ιακώβου Νεασκητιώτου. Αντικείμενο της μελέτης υπήρξε επίσης η παρουσίαση και ανάλυση του κωδικογραφικού και συγγραφικού έργου του Ιακώβου, με έμφαση στο υμναγιολογικό του έργο για τη Θεοτόκο και τους Αγιορείτες οσιομάρτυρες. Ο μοναχός Ιάκωβος γεννήθηκε στα Κύθηρα, πιθανότατα την τελευταία δεκαετία του 18ου αι., ενώ το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του έζησε στο Άγιον Όρος. Εκάρη μοναχός στη μονή Εσφιγμένου, αλλά ασκήθηκε και στη μονή Αγίου Παύλου, τη Νέα Σκήτη και την βατοπαιδινή σκήτη Αγίου Δημητρίου. Εκοιμήθη, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, το 1869. Η καταγραφή της κωδικογραφικής του δράσης αποκάλυψε τον Ιάκωβο ως τον παραγωγικότερο Αγιορείτη γραφέα, πιθανότατα όλων των εποχών, αφού από τη γραφίδα του εξήλθαν, κατά την περίοδο 1824-1868, 215 χειρόγραφα, η πλειονότητα των οποίων είναι άγνωστα και ακαταλογογράφητα. Ο Ιάκωβος ως συγγραφέας είχε ευρύ πεδίο συγγραφής, από την υμνογραφία και τη μετάφραση σε απλούστερη γλώσσα αγιολογικών, πατερικών και ασκητικών κειμένων ώς την αγιορειτική ιστορία και τα θεολογικά και αντιρρητικά του κείμενα. Στο βιβλίο επιχειρείται μια πρώτη καταγραφή του μέχρι σήμερα γνωστού συγγραφικού έργου του Ιακώβου. Εντοπίστηκαν νέα έργα, άγνωστα και ανέκδοτα τα περισσότερα. Καταγράφηκαν 42 αγιολογικά, 91 υμνογραφικά, 38 μεταφραστικά, 25 λειτουργικά και περί τα 42 θεολογικά έργα. Από την καταγραφή αυτή εξάγεται το συμπέρασμα ότι πρόκειται για τον πολυγραφέστερο Αγιορείτη συγγραφέα κατά τον 19ο αιώνα.
Η μελέτη αυτή στρέφει το βλέμμα της επιστημονικής έρευνας στο άγνωστο, στο μεγαλύτερο μέρος του, συγγραφικό έργο του Ιακώβου, καθώς απ’ αυτό αντλούνται πολύτιμες πληροφορίες, πού αφορούν σε ιερά πρόσωπα, πού συνδέονται άμεσα με το Άγιον Όρος, στον αγιορειτικό μοναστικό βίο των χρόνων της μετεπαναστατικής αθωνικής περιόδου και στη λειτουργική ζωή των ενασκουμένων στον ιερό Άθωνα. Ως εκ τούτου, το βιβλίο αυτό συμβάλλει στη μελέτη της ιστορίας της μεταβυζαντινής αγιολογικής, υμνογραφικής και λειτουργικής γραμματείας, στην έρευνα σχετικά με την αγιορειτική υμνογραφική και αγιολογική παραγωγή, στη μελέτη της αθωνικής προσωπογραφίας και του αθωνικού μοναχισμού κατά τον 19ο αιώνα, καθώς και της νεότερης πνευματικής πορείας του Αγίου Όρους και, κατ’ επέκταση, του Γένους μας.