Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης

Contents Note: Περιεχόμενα:
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ -- ΠΡΟΛΟΓΟΣ -- ΕΙΣΑΓΩΓΗ -- ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ -- ΚΕΦ.Α' Η άλωση του 1204 και η δημιουργία του -- κράτους της Νίκαιας -- ΚΕΦ.Β' Η άποψη του Στήβεν Ράνσιμαν για την Δ' Σταυροφορία -- ΚΕΦ.Γ' Νίκαια η πρωτεύουσα του μεσαιωνικού -- Ελληνισμού -- ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΙΩΑΝΝΗΣ Γ' ΔΟΥΚΑΣ ΒΑΤΑΤΖΗΣ -- ΚΕΦ.Α' Καταγωγή - Τα πρώτα βήματα -- ΚΕΦ.Β' Ο Ιωάννης Γ' Δούκας Βατάτζης αυτοκράτορας της Νίκαιας -- ΚΕΦ.Γ' Κοινωνικοπολιτικό και εκκλησιαστικό έργο -- ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ -- ΚΕΦ.Α' Οι πρώτες εκστρατείες κατά των Φράγκων -- ΚΕΦ.Β' Ήττα του Θεοδώρου Αγγέλου - Επιχειρήσεις Ιωάννη Βατάτζη σε Μικρά Ασία, Ρόδο, Κρήτη -- ΚΕΦ.Γ' Συμμαχία Βατάτζη με Ασάν - Πολιορκία Κωνσταντινούπολης -- ΚΕΦ.Δ' Η επιστολή-απάντηση προς τον Πάπα Γρηγόριο Θ' -- ΚΕΦ.Ε' Αποστασία Ιωάννη Ασάν - Συμμαχία Φράγκων, Βουλγάρων, Κουμάνων -- ΚΕΦ.ΣΤ' Στρατιωτική ενίσχυση των Φράγκων - Εκστρατεία Ιωάννη Βατάτζη σε Θράκη, Μακεδονία -- ΚΕΦ.Ζ' Γάμος Ιωάννη Βατάτζη με την κόρη του Φρειδερίκου Β', Κωνστάντια -- ΚΕΦ.Η' Συμμαχία Νίκαιας, Ικονίου, Τραπεζούντας λόγω της Μογγολικής απειλής - Προσάρτηση από Ιωάννη Βατάτζη του βασιλείου της Θεσσαλονίκης -- ΚΕΦ.Θ' Διπλωματικές ενέργειες - Ανακατάληψη της Ρόδου - Σχέσεις Βατάτζη και Φρειδερίκου Β' -- ΚΕΦ.Ι' Αναγνώριση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Νίκαιας από το Δεσποτάτο της Ηπείρου -Καταγγελία συνωμοσίας κατά Ιωάννη Βατάτζη -- ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΦΙΛΟΧΡΙΣΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ -- ΚΕΦ.Α' Οι τελευταίες ημέρες -- ΚΕΦ.Β' Ο απολογισμός του έργου του σύμφωνα με τους ιστορικούς -- ΚΕΦ.Γ' Ο Άγιος "Μαρμαρωμένος" Βασιλιάς του Ελληνισμού (Θρύλοι και Παραδόσεις) -- ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ: Το Χριστιανικό κράτος του Μεσαιωνικού Ελληνισμού -- ΚΕΦ.Α' Πρωτοβυζαντινή Περίοδος -- ΚΕΦ.Β' Μεσοβυζαντινή Περίοδος -- ΚΕΦ.Γ' Υστεροβυζαντινή Περίοδος -- ΕΠΙΛΟΓΟΣ -- ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Αναφορά σε προσωπικότητες που εμπεριέχονται στο κυρίως έργο -- ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΒΟΗΘΗΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ -- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.

Summary or Abstract: Ο Ιωάννης Γ' Δούκας Βατάτζης: Ο συμπατριώτης μας αυτοκράτορας, διπλωμάτης, στρατιωτικός και Άγιος.
Είναι γεγονός ότι η ιστορία μίας μεγάλης αυτοκρατορίας όπως η ανατολική Ρωμαϊκή, ή Βυζαντινή, όπως είναι περισσότερο γνωστή, δεν έχει γίνει αντιληπτή στο βάθος και στην πραγματική της αξία. Κρατά άλλοτε ένα αποσιωπημένο ρόλο και άλλοτε ένα περιορισμένης προσέγγισης και κατανόησης χώρο.
Το Βυζάντιο απουσιάζει στο σύνολό του και περιορίζεται συνήθως στις σκοτεινές στιγμές της πορείας του. Κάτι που εκπορεύεται, κατά τη γνώμη μας, από τους σφετεριστές της κληρονομιάς του στη Δύση -από εκεί άλλωστε και η ξένη προς την αλήθεια απόδοση του ονόματος "Βυζάντιο"- και τους Νεοέλληνες, οι οποίοι προσλαμβάνουν το Βυζάντιο από τη Δυτική οπτική.
Η άγνοια για την ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δε θα μπορούσε να μη συμπεριλάβει και τους πρωταγωνιστές της, τους αυτοκράτορες, οι οποίοι πέραν από τους πιο προβεβλημένους, έχουν τεθεί στο περιθώριο της ιστορίας.
Η εικόνα, όμως της ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είναι τελείως διαφορετική. Αυτή η διαφορετικότητα εκφράζεται με τον πιο κατάλληλο τρόπο, ίσως με τον πιο αντιπροσωπευτικό, από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Γ' Δούκα Βατάτζη (Διδυμότειχο 1193 - Νυμφαίο Μικράς Ασίας 1254), ο οποίος κυβερνά (1222-1254) στη συνέχεια της αυτοκρατορίας στη Νίκαια, μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204.
Ο Ιωάννης Γ' Δούκας Βατάτζης, γέννημα της Θρακικής γης, που ανέθρεψε αυτοκράτορες, άρχοντες, ευγενείς, ηγεμόνες, πατριάρχες και λαό της αυτοκρατορίας, δε θυμίζει συνηθισμένο αρχηγό του κράτους, ακόμη και για τα γνωστά Βυζαντινά πρότυπα. Πολεμά, εργάζεται και πονά μαζί με το λαό. Επικοινωνεί διπλωματικά ακόμη και με τους Δυτικούς, προκειμένου να πετύχει το στόχο του, ένα και μοναδικό από την άνοδό του στο θρόνο, την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης. Αποτελεί σύμβολο του Ελληνισμού, ο οποίος πλέον προτάσσεται ως έννοια και περιεχόμενο. Δημιουργεί το υπόβαθρο για την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης και καθυποτάσσει τα ξένα και ελληνικά κύτταρα αντίστασης και εν δυνάμει αμφισβήτησης της κυριαρχίας του. Στηρίζει τους Ακρίτες, το λαό, τους φτωχούς, την εγχώρια παραγωγή, τη μόρφωση, αναδιανέμει τον δημόσιο πλούτο και δημιουργεί κοινωνικές δομές, σε ποσότητα και ποιότητα που εκπλήσσουν ακόμη και σήμερα. Είναι ο ελεήμων Αυτοκράτορας, ο άγιος.
Το βιβλίο του Ι. Σαρσάκη αποτελεί ξεχωριστή προσπάθεια επανασύνδεσης με την ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, την Ελληνικότητα και τη Θρακικότητά μας, την Εβρίτικη παράδοση και ιστορία, που από το παρελθόν προεκτείνεται στο παρόν και το μέλλον. Συνδέει το ορόσημο, την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, για τη διαμόρφωση του μεσαιωνικού και νεότερου Ελληνισμού, με την προσωπικότητα του Ιωάννη Γ' Δούκα Βατάτζη. Αυτός που προετοίμασε και πέτυχε την αναγέννηση και κατόρθωσε να εμφυσήσει σε άρχοντες και λαό το θάρρος για να φτάσουν λίγα χρόνια μετά το θάνατό του στην ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)